Terug in de tijd met Khun Ann
Khun Ann gaat als het ware in gesprek met Vann. Ze gaan terug naar die fatale dag, 13 januari 1970. Vann vertaalt het voor mij en ik maak foto’s, vraag hem ergens anders te gaan staan en soms kan ik alleen maar gefascineerd naar die twee getormenteerde mensen kijken, de moeder en haar jongste zoon. De jonge moeder van toen en haar pasgeboren zoon. Ze zijn als het ware weer in die tijd. Ik dwing mezelf om te blijven fotograferen.
Khun Ann stopt met spreken. Ze kijkt Vann aan, ze kijkt mij aan en staat op uit haar hangmat. Ik ben diep onder de indruk en totaal van slag. Op zo’n intieme manier toegelaten te worden tot haar verdriet, de rouw nog steeds om het verlies van haar kinderen.
Oun zet voor ons het eten op tafel en met ons drieën eten we in stilte.
Vann, Oun en Khun Ann gaan samen langs de fruitbomen en plukken trossen bananen, stinky fruit durian, mango’s. Khun Ann volgt en wijst aan, haalt een vuilniszak om het stinky fruit in te doen.
Het is een kijkje in het dagelijkse leven, een kijkje in hun onderlinge relatie en hun omgangsvormen. Ik voel me uitgeput en rijk met al deze indrukken.
Terug in de tijd met Vann
Na deze intieme, emotionele ontmoeting met Khun Ann, is het even bijkomen geblazen.
Vann lijkt opgelucht en wordt ineens ook toegankelijker, geeft meer toelichting op wat er gebeurt. Hij wil me nog graag zijn oude school laten zien. Die ligt 12 kilometer verderop langs highway 1. Hij wil me ook kennis laten maken met zijn nichtje, de dochter van Khun Ann’s jongste zus. Hier heeft hij gewoond. De afstand van huis naar school was te groot om elke dag op de fiets, laat staan te voet af te leggen.
Als kind van 10 kon hij eindelijk naar school. Tijdens de Khmer Rouge periode was er niks, was er geen school, was er alleen leven in afzondering van de ouders in een kindergroep. Was er geen kleding en veel te weinig voedsel, was er de wreedheid van de leidsters van de kindergroep. Was er het harde werk op het veld en met een beetje geluk het vinden van eetbare planten en vruchten.
We gaan naar het huis van zijn nichtje en haar gezin. Ze runt een restaurant. We treffen haar hard aan het werk en de ontmoeting tussen Vann en haar is hartverwarmend.
De twee dochters van Vann’s nichtje zijn vrij van school en nieuwsgierig en blij om Vann te zien. Zij kletsen samen, terwijl het werk in het restaurant ook gewoon doorgaat. Weer van die intieme inkijkjes in het gewone leven en de onderlinge omgangsvormen. Ik mag foto’s maken en volg het jongste meisje terwijl zij in de koelkast gaat zitten en voor de televisie meedanst met de tekenfilm.
Dan gaan we richting de oude school van Vann, misschien 300 meter verderop.
Terug in de tijd met Vann, zijn eerste school
Vann’s oude school, een eindje verderop. Hij is verbaasd over het nieuwe, grote, witte schoolgebouw. Het oude gebouw en wat bijgebouwen staan op de nominatie om te worden afgebroken.
Hij kijkt opgelucht, is blij dat we er nog in kunnen. We lopen om het gebouw heen, er zijn schoolkinderen in de buurt die even komen kijken. We gaan een leeg lokaal binnen en Vann gaat als vanzelfsprekend zitten, pakt zijn telefoon en is even helemaal verzonken in zijn eigen gedachtenwereld.
Het schoolgebouw is tijdens de burgeroorlog (1970-1975) gebruikt om soldaten te huisvesten. Tijdens de Rode Khmer is het voor van alles gebruikt. De schoolbanken liggen verspreid door de vervallen lokalen.
Vann loopt van lokaal naar lokaal, vertelt over toen hij naar school mocht. Dat hij die 12 kilometer moest lopen en later op de fiets over dat modderige pad in regentijd. Veel te ver voor een volwassene, veel te ver voor een jongetje van 10. Hij kijkt op die tijd terug, de tijd dat hij met zijn nichtje speelde, dat hij bijna niet thuis kwam bij zijn ouders en broer en zusjes.
Het bombardement in het hart van dit boek
Na twee hele intensieve dagen in Bosthlan Village en vooral met Khun Ann en de familie, ben ik uitgeput. Vann is er niet veel beter aantoe. We overnachten in Kompong Thom, Een kleine stad tussen Phnom Penh en Siem Reap. We eten samen in het hotel en veel wisselen we niet uit. We kunnen allebei een vrije dag gebruiken en spreken af om pas morgen, eind van de middag een rondje Kompong Thom te doen.
De hele dag regent het. Ik lig, hang, zit, wandel tussen restaurant en cottage en ik bel Liesbeth. Ik wil naar huis! Nog nooit meegemaakt, want ik wil altijd meer en door of meer en de diepte in. Ik heb de foto’s bekeken en het heeft me nog dieper geraakt dan waarvan ik me al bewust was.
Al pratend kom ik tot de conclusie dat dit gesprek dat gaat over 13 januari 1970, een aanval met napalm bommen op de familie, het hart van mijn project moet worden. Niks Vann als tuk tuk driver in Phnom Penh. Maar hoe, wat, wat nog meer? Er zijn geen foto’s van die tijd van de familie of het dorp.
Ik wil naar huis!
De rest van de reis doet er niet meer toe en ik vervroeg mijn terugreis naar Amsterdam.
Vann is verbijsterd! Niet naar Praeh Vihear? We rijden de volgende dag nog naar Siem Reap, hernieuwd kennismaken met Da en zijn gezin. Vann en Da krijgen de kans om een voorstel te doen wat ze willen met de website Cambodia P.A. Een lekker hotel met zwembad en verder even helemaal niks.
Terug in Phnom Penh, nog één keer met Sophea, nog één keer met Kolabsor en dan bereid ik me voor op de vroege vlucht naar Bangkok.