Een eenvoudige ceremonie 1
21 november 2019
Tijdens de toer in juni 2019, hebben Vann en ik samen de plaquette al uitgezocht. Hij stond erop dat de namen in het Khmer en in het Engels zouden worden weergegeven. Over de precieze spelling is nog wel gesteggeld.
Op 20 november rijden we naar het dorp, nemen een kijkje bij het graf. Het is compleet overwoekerd met onkruid. Vann begint er wat aan te trekken maar geeft het ook weer op. We kijken hoe de plaquette van marmer te bevestigen. Hij weet wel wat.
Op het erf pakt hij de plaquette uit en laat die aan zijn moeder Khun Ann zien. De oude dame van 90 duikt een beetje in elkaar bij het zien van alle namen die Vann stuk voor stuk wijst en voorleest. Zij leest niet.
Mijn echtgenoot en ik overnachten in een nabijgelegen pension, Vann gaat zorgen voor een opgeruimd graf en iemand die de plaquette gaat bevestigen.
De volgende dag rijden we na een eenvoudig ontbijt van noodle soep terug naar het erf. De zussen en wat andere familieleden zitten al klaar voor vertrek. Ze hebben een mat, wierook, flesjes water, wat fruit klaargelegd. Vann gaat de monniken en de begeleider uit de tempel halen, wij lopen alvast richting graf.
Een eenvoudige ceremonie 2
Het is ontroerend om de zussen te zien samen met Oun’s jonge kinderen en Loon’s dochter die de plaquette meezeult en liefdevol de namen streelt. Tussen de bananenbomen bestudeert de tante alle namen.
Dan komen de jonge monniken met begeleider, pakt Vann de plaat op de schouders en loopt tussen de gewassen door, door de cashewnoten plantage naar het graf. Het graf ziet er keurig uit.
De zussen maken alles klaar voor de ceremonie, zoveel mogelijk in de schaduw want als altijd is het heet en vochtig.
Dan start een kort ceremonie, voor ons onverstaanbaar, maar zo intens. De jongste kinderen doen mee en maken er ook een spelletje van. Ik moet regelmatig kijken naar Ry die wat achteruit is gaan zitten onder de boom en zich koelte toezwaait met de hoed. Ze is er zo bij aanwezig.
Datzelfde geldt voor Loon’s dochter. Zij rouwt om haar moeder die meer dan 30 jaar geleden om het leven kwam.
En het is alsof ik als fotograaf unseen blijf, ik kan rondlopen en foto’s maken van dichtbij.
Dan is het tijd om de plaquette te bevestigen. Een neef uit het dorp komt met een emmertje cement en hij smeert dat op de plaquette. Op aanwijzingen van Vann en Ry wordt het bevestigd naast het trapje.
Ze willen een foto van hen beiden bij dit graf en dat maak ik nog.
Dan gaat de stoet weer huiswaarts. Het voelt lichter dan vanochtend vroeg. Op het erf drinken we nog wat, de zussen kletsen met de moeder.
We nemen afscheid en hopen hen spoedig weer te zien als het boek er daadwerkelijk is!